Wirus 2019-nCov znany jako Koronawirus rozprzestrzenia się po świecie, budzi ogromny strach i sieje panikę. Strach, który powoduje, że Chińskie fabryki nie funkcjonują lub działają na znacznie mniejszych obrotach. Nawet jeżeli mają one specjalne pozwolenie na pracę nikt nie chce do nich na dzień dzisiejszy przychodzić do pracy w obawie o swoje życie. Wkrótce skutki zadyszki Fabryki Świata odczuje cała gospodarka świata, w tym liczni Polscy przedsiębiorcy. Nasi klienci już dziś często pozbyli się swoich stoków, a produkować lub sprzedawać kolejnych produktów nie mogą, gdyż brakuje im części lub towarów z Państwa Środka. Część z nich ma liczne zobowiązania wobec swoich klientów, Ci często wobec swoich. Powstaje nam więc efekt domina, który wkrótce będzie miał ogromny wpływ na wiele branż naszej gospodarki.

 

Czy zatem:

• mogą się oni powoływać na to, że nie zrealizowali kontraktu, gdyż np. nie dostarczono im surowca z Chin i tym samym uchylić się od jakiejkolwiek odpowiedzialności w tym zakresie?
• mogą skutecznie dochodzić odszkodowania od swojego chińskiego dostawcy, gdy ten np. powołując się na fakt, iż obecnie w Dalian (położonym 1.500 km od Wuhan, gdzie liczba zakażeń wirusem jest relatywnie niska) jest epidemia Koronawirusa nie dostarcza im zamówionego surowca?

Powszechnie znanym terminem jest pojęcie siły wyższej. To na nią zaczynają się bowiem powoływać chińscy dostawcy i ich Polscy kontrahenci, aby uniknąć swojej odpowiedzialności z tytułu nierealizowania sowich zobowiązań w związku z panującą epidemią Koronawirusa w Państwie Środka. Pytanie czy słusznie i czy zawsze mogą Oni na tej podstawie uchylić się od swojej odpowiedzialności?

SIŁA WYŻSZA W PRAWIE POLSKIM

W prawie polskim co do zasady nie ma definicji siły wyższej. Termin ten jednak występuje w kilku ustawach i stanowi przesłankę wyłączenia odpowiedzialności odszkodowawczej za niewywiązanie się ze swoich obowiązków umownych. Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania opiera się na zasadzie winy. Wystąpienie siły wyższej jest okolicznością niezawinioną przez strony umowy. Niewykonanie zobowiązań w przypadku wystąpienia siły wyższej nie powoduje odpowiedzialności odszkodowawczej, jeśli zostanie wykazany związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem umowy a wystąpieniem siły wyższej. Czym zatem jest owa siła wyższa. Z pomocą przychodzi nam bogate orzecznictwo sądowe. Zgodnie z nim siła wyższa to zdarzenie: (i) zewnętrzne, (ii) niemożliwe (lub prawie niemożliwe) do przewidzenia, (ii) którego skutkom nie można

Siłą wyższą będą więc klęski żywiołowe, blokady granic, działania wojenna, ataki terrorystyczne. Z całą pewnością wstrzymanie działań fabryk w Chinach i niedostarczanie surowców z powodu Koronawirusa będzie stanowiło siłę wyższą, na którą będą mogli się powoływać polscy przedsiębiorcy, którzy z tego powodu nie są w stanie realizować swoich zobowiązań.

Ale uwaga!

1. Jeśli umowa nie stanowi inaczej to po ustąpieniu przeszkody w postaci siły wyższej strony powinny wykonać swoje zobowiązania wynikające z umowy;
2. Co do zasady w wielu umowach handlowych funkcjonujących na rynku znajdują się klauzule umowne dotyczące siły wyższej.

Ad. 2. Klauzule takie mogą rozszerzać lub zawężać znaczenie terminu siła wyższa. Mogą znaleźć się także liczne procedury postępowania na wypadek jej zajścia, których niedopilnowanie grozi obowiązkiem zapłaty kar umownych lub zapłaty odszkodowania np. obowiązek dostarczenia potwierdzenia z lokalnej izby handlowej o zajściu konkretnego zdarzenia. Istnieć może także uprawnienie do wypowiedzenia umowy w trybie natychmiastowym przez drugą stronę.

Dlatego tak ważna jest szybka reakcja przedsiębiorców.

Co więcej, w przypadku większości ubezpieczeń czy to OC czy Cargo odpowiedzialność ubezpieczyciela w przypadku zaistnienia opóźnień spowodowanych Koronawirusem będzie wyłączona! Z tego powodu już dzisiaj polski przedsiębiorca sprowadzający towary lub surowce z China powinien zweryfikować zapisy swoich umów oraz podjąć niezbędne kroki mające na celu zabezpieczenia jego interesów.

Uwaga! Chińskie władze wydają certyfikaty świadczące o zajściu siły wyższej!

SIŁA WYŻSZA W PRAWIE CHIŃSKIM

Zgodnie z brzmieniem art. 153 Zasad Prawnych Prawa Cywilnego Chińskiej Republiki Ludowej i art. 117 Prawa Kontraktowego termin siła wyższa definiowany jest jako zjawisko nieprzewidywalne, nieuniknione i nie do pokonania wedle obiektywnych warunków.

W przypadku zaś art. 107 Zasad Prawnych Prawa Cywilnego Chińskiej Republiki Ludowej zajście siły wyższej wyłącza odpowiedzialność strony, która nie wykonała swoje zobowiązania wskutek jej zajścia.

Niemniej, art. 94 tej samej ustawy stanowi, iż każda ze stron może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym w przypadku zajścia siły wyższej.

Z orzecznictwa chińskich sądów ludowych wynika, że wstrzymanie produkcji ze względu na Koronawirus z całą pewnością może być uznane za siłę wyższą. Tak samo sądy oceniały epidemię SARS z 2003r. Niemniej, niekoniecznie będzie to dotyczyło wszystkich regionów Chin, gdyż w kilku regionach fabryki obecnie działają w sposób niezakłócony. Fabryki te jednak muszą wypełniać często popyt wewnętrzny, co bywa niezwykle opłacalne obecnie finansowo. W związku z tym bezzasadnie, celem uzyskania wyższego zarobku, powołują się one na siłę wyższą wobec swoich europejskich kontrahentów.

CO ZATEM POWINIEN UCZYNIĆ POLSKI PRZEDSIĘBIORCA

1. Wyselekcjonować, które kontrakty są zagrożone bezpośrednio lub pośrednio z powodu Koronawirusa;
2. Zbadać treść umów pod względem prawa właściwego;
3. Zbadać treść umów pod względem zapisów o sile wyższej;
4. Opracować taktykę prawną i zaplanować czynności do podjęcia na wypadek niemożliwości wykonania swoich zobowiązań;
5. Poprosić chińską stronę, która powołuje się na siłę wyższą o dostarczenie odpowiednich zaświadczeń o niemożliwości realizowania swoich zamówień w związku z panującą w regionie epidemią Koronawirusa.